De Proefschriftprijs uitgereikt aan dr. D.R. (Dennis) Wong voor onderzoek naar het verbeteren van de farmacotherapie met thiopurines bij patiënten met IBD.
De prijs is uitgereikt tijdens de Ziekenhuisfarmaciedagen 2016. Het onderzoek heeft voor de ziekenhuisfarmacie een aantal klinisch zeer relevante artikelen opgeleverd.
In het eerste deel van het proefschrift wordt het belang van genotypering van thiopurine S-methyltransferase (TPMT) beschreven voorafgaand aan het starten van thiopurines. In een multicenter onderzoek werd gevonden dat aanpassing van de dosering, bij patiënten met een afwijkend TPMT genotype, leidt tot een 10-voudige reductie van het optreden van leukopenie.
In het tweede deel staat de bepaling van de twee belangrijkste metabolieten van thiopurines centraal. Deze metabolieten worden in de erythrocyt gemeten. De 6-thioguanine nucleotiden (6-TGN) spiegel is gecorreleerd met de effectiviteit. Een te hoge 6-TGN spiegel verhoogt het risico op leukopenie. Een hoge 6-methylmercaptopurine ribonucleotides (6-MMPR) spiegel kan leiden tot hepatotoxiciteit. Van beide metabolieten wordt de steady-state spiegel na ongeveer een maand bereikt. Onderzocht is of bepaling van deze spiegels een week na het starten van de medicatie zinvol is om het optreden van
leukopenie en hepatotoxiciteit te voorspellen. Zowel de 6-TGN als de 6-MMPR spiegel op week 1 bleek significant hoger in de groep patiënten die de eerste 8 weken na start van de medicatie leukopenie ontwikkelden t.o.v. patiënten zonder leukopenie. Dit impliceert dat het aantal gevallen van leukopenie beduidend meer kan worden gereduceerd door het meten van de 6-TGN en 6-MMPR spiegel een week na starten van de therapie dan door genotypering van TPMT voorafgaand aan de therapie. Ook werd een relatie gevonden tussen de 6-MMPR spiegel een week na start van thiopurines en het optreden van hepatotoxiciteit in de eerste 5 maanden van de therapie.
In het derde deel worden studies naar farmacokinetische interacties met thiopurines beschreven. 5-aminosalicylaten verhogen de spiegel van 6-TGN. Met adalimumab kon geen farmacokinetische interactie worden aangetoond.
Het onderzoek toont aan dat de bepaling van de metabolieten van thiopurines relevant is en hoe de uitslag moet worden geïnterpreteerd. Voor de toepassing in de praktijk ligt hier een schone taak voor de ziekenhuisapotheker. Dit is van groot klinisch belang voor de IBD patiënt.
